Deszczno jest jedną z najstarszych osad w pradolinie Eberswaldzko-toruńskiej zasiedlona już w epoce brązu (1800-1700 p.n.e.) przez ludność kultury unietyckiej. Fakt zasiedlenia wówczas terenu Deszczna potwierdza znalezisko skarbów w postaci brązowego guza, naramiennika, szpili, naszyjnika i siekierki. Ciągłość istnienia potwierdzają ślady osady wczesnośredniowicznej z VIII wieku odkryte w wyniku prac badawczych. Pierwsze jednak wzmianki o wsi w dokumentach dotyczą okresu XIV wieku.

Skutkiem układu krzywińskiego z 1296 r. o podziale Wielkopolski i następnie wojny książąt głogowskich z Władysławem Łokietkiem, w której Głogowczycy szukali pomocy u margrabiów, kasztelania ta dostała się pod panowanie Brandenburczyków.

Aktem z 26.06.1316 r. margrabia Jan nadał kasztelanię Arnoldowi de Uchtenhagen, z wyłączeniem Skwierzyny oraz 4 wsi, w tym "Desna,". Jest to najstarsza wzmianka o Deszcznie. Wprawdzie ok. 1326 r. Łokietek odzyskał kasztelanię międzyrzecką, ale margrabiom udało się przesunąć granicę nieco na południe pomiędzy dzisiejszy Brzozowiec i Trzebiszewo.

Polska przez wiele wieków nie rezygnowała z roszczeń do tego obszaru, tym bardziej, że jurysdykcja kościelna biskupów poznańskich rozciągała się do Reformacji aż po Wartę. Być może, samo Deszczno ucierpiało w trakcie wyprawy Łokietka na Nową Marchię, w 1326 r., gdyż w akcie nadania Deszczna radzie miejskiej Gorzowa z 2.03.1345 r. (jako rekompensata za skutki pożaru, które dotknęły miasto) mowa jest o, "locum villae desertae", czyli o wsi opustoszałej.

21.06.1372 r. rajcowie gorzowscy zwrócili się do biskupa poznańskiego Jana z prośbą, by, "Dessen" przenieść z parafii Karnin do parafii św. Jerzego w lewobrzeżnej części miasta.

Z chwilą przejęcia rządów w Nowej Marchii przez Krzyżaków zaostrza się spór o podmiejskie wioski.

6.09.1406 r. biskup poznański obłożył klątwą Gorzów z powodu niepłacenia dziesięciny z Borka, Karnina, Ulimia i Deszczna. Sprawa oparła się o stolicę Apostolską, która 6.06.1408 r. uchyliła ekskomunikę.

W 1409 r. spór o "Deszczno", przekazano sądowi rozjemczemu. Podczas posiedzenia komisji granicznej zebranej 25-29.10.1422 r. w Międzychodzie, świadkowie stwierdzili, iż "Deszczno, tak jak trzy pozostałe sporne wsie od niepamiętnych czasów do Korony polskiej należały".

W 1452r. sędzią w "Deszczen" był Tewes Kube. Tak widać niemiecka nazwa Deschel jest znacznie późniejsza. Historycy niemieccy zresztą nie kryli słowiańskiego rodowodu wsi wyjaśniając, iż nazwa oznacza "wieś Zdesa lub Detskowa" (O. Kaplick) względnie, że pochodzi od imienia złośliwej słowiańskiej bogini, "Diasy", której figurkę notabene znaleziono na terenie wsi (R. Eckert). Faktycznie zaś nazwa ma charakter typograficzny i pochodzi od słowa "deszcz".

W 1558 r. starosta międzyrzecki wzywał mieszczan gorzowskich do opłat z tytułu spornych wsi na potrzebę turecką.

W 1560 r. Zygmunt August nadał staroście generalnemu wielkopolskiemu Januszowi Kościeleckiemu dożywocie na wsiach Wielowieś, Boryszyn, Żarzyn, Templewo oraz na zamku Santok z wsiami Polichno, 1/2 Murzynowa, Karnin, Ulim, Borek i Deszczno, a więc wszytkie sporne miejscowości, co miało znaczenie tylko symboliczne, ale świadczyło o determinacji władcy polskiego.

Ponownie w 1586 r. starosta wielkopolski Anrzej Opaliński domagał się podatków, zaś w 1602 r. poborca Gutkowski najechał z rajtarami sporne wsie. W tymże roku Deszczno liczyło 15 chłopów oraz 29 zagrodników i rybaków.

Spora, posiadająca 65 łanów wieś została mocno zniszczona w wojnie 30-letniej (1618-48). Od tego czasu zaludnienie Deszczna było względnie stałe: sołtys posiadał 4 łany ziemi, każdy z 13 chłopów po 2 łany.

Chałupnicy obsiewali niewiele ziemi, w 1568 r. było ich 21, a w 1718 r. - 29. Do tego dochodzili pasterz, świniarz, kościelny, owczarz sołecki i kowal. Łany, które posiadali chłopi, podobnie jak w sąsiednich wioskach były mniejsze niż powszechnie stosowane. Grunty podzielone były tylko na dwa pola (dwupolówka). Jeszcze 10 lat po pokoju westwalskim (1648 r.) trzecia część pól uprawnych porośnięta była perzem i trawą. Większość mieszkańców zajmowała się hodowlą bydła, a także pszczelarstwem i rybołówstwem. Po regulacji Warty zapoczątkowana została hodowla konopii. Ludzie skarżyli się na straty powodowane częstymi powodziami oraz na przemarsze i kwatery wojska. Jednakże z powodu ożywionego ruchu na drodze przebiegającej przez wieś, karczmarz sprzedawał 200 beczek piwa rocznie. Przed wojną w 1624 r. były nawet dwie karczmy w Deszcznie.

Utrzymanie "grobli" czyli drogi przez wieś stanowiło jednak znaczne obciążenie, sołtys i gmina bronili się rozpaczliwie przed tym obowiązkiem, o czym świadczy 4-letni proces, który wieś w 1687 r. przegrała.

W sentencji wyroku, iż wieś powinna" od ostatniego mostu na gorzowskiej grobli, przez wieś, przez ulicę, przy której karczma stoi, do mostów i rowów koło folwarku Glinik (Rennbaum zwanym), bez pomocy rady miejskiej poprawnie i w takim stanie drogę trzymać, aby odważnie pieszo lub wozem, pewnie i bez niebezpieczeństw przejechać po niej było można". Równocześnie zostały uporządkowane powinności pańszczyźniane chłopów. Każdy z nich miał obowiązek przez jeden dzień morgę całkowicie zaorać, jednakże nie na "polu, gdzie nie wykarczowane pnie jeszcze stoją". Ze wsi do pracy winni wyjeżdżać o wschodzie słońca, na obiedni odpoczynek przeznaczono nie więcej niż półtorej godziny, zaś pole chłopi mogli opuścić nie wcześniej niż na pół godziny przed zmierzchem.

Każdy chałupnik miał obowiązek dostarczenia jednej drabiny strażackiej do miasta.

26.02.1708 r. na uniwersytecie francuskim został immatrykulowany pierwszy student z Deszczna. Był nim Andreas Trojanus.

Według sprawozdania z 26.04.1734 r. wieś liczyła ogółem 200 osób dorosłych, w tym 54 mężczyzn (43 chłopów i zagrodników, 3 chałupników, 1 kowal, 2 krawców, owczarz, 4 pasterzy), 66 kobiet, 15 parobków, 20 dziewek, a z dzieci powyżej 12 lat -21 chłopców i 24 dziewczęta.

W 1749 r. zbudowano we wsi pierwszy kościół szachulcowy.

W II połowie XVIII wieku we wsi istniała szkoła w 1774 r. uczęszczało do niej jedynie 30 dzieci (łącznie z Glinikiem i Brzozowcem) w rezultacie w 1774 r. tylko 7 osób w Deszcznie umiało pisać.

W 1774 r. po włączeniu do uprawy terenów bagnistych wokół wsi, dokonano nowych pomiarów i podziałów gruntów.

W 1784 r. było we wsi 13 gospodarzy i 29 zagrodników. W 1809r. ludność wsi wyniosła 372 "dusze" w 49 domach.

Księgi kościelne z lat 1812-17 oraz 1831-34 wykazują kilkadziesiąt nazwisk polskiego pochodzenia: jak Apiz, Bachnik, Borsch, Daetnike, Klempke, Maltz, Nieske, Minkwitz, Schilske, Wilke, Radotzy.

Na terenie dawnego cmentarza w środku wsi wybudowano w 1839 r. nowy kościół, do którego przeniesiono ołtarz z 1749 r. i inne barokowe wyposażenie.

W 1892 r. kościół został przebudowany.

1.12.1896 r. przez Deszczno przejechał pierwszy pociąg linią ze Skwierzyny do Zamościa. Liczba mieszkańców wzrosła do 906 w 1925 r., a następnie zaczęła spadać: 887 w 1933 r. i 817 w 1939 r.

Gmina Deszczno obejmowała w 1933 r. 1434 ha.

Wieś została wyzwolona 31.01.1945 r., przez oddziały 5 AUd.

Zaraz po wojnie Deszczno było wsią gromadzką w gminie Zieleniec.

W latach 1954-72 stało się siedzibą GRN. w 1958 r. liczyło ponad 710 osób.

Deszczno wchłonęło osady Deszczenko (niem. Dechseler Wiesen) i (Górny) Krupczyn (niem. Ober Alvensleben).

W 1978 r. we wsi odsłonięto pomnik w kształcie orła, dłuta art. rzeźbiarza Jerzego Koczewskiego, upamiętniający szlak przemarszu II Armii WP.

Obecnie Deszczno składa się ze 125 gospodarstw.

W skład gminy wchodzi 21 sołectw.

Gmina ma charakter rolniczy z istotnym udziałem gospodarki leśnej oraz usług. Po wejściu do Unii Europejskiej rozwinęły się gospodarstwa specjalizujące się w produkcji mleka, chowie trzody chlewnej i bydła, które posiadają unijne certyfikaty. Na terenie gminy są również gospodarstwa rolne wyspecjalizowane w uprawie zbóż i ziemniaków. Na terenie Gminy Deszczno przeważają ziemie klasy: RV, RIVa, RIVb jest też dużo łąk i lasów. Wcześniej dominowała produkcja drobiarska, oparta na kilkudziesięciu wielkich fermach we wsiach Deszczno, Glinik, Orzelec, Karnin, Brzozowiec ale ze względu na koniunkturę produkcja zmniejszyła się.

Warto wspomnieć, że w gminie jest zarejestrowanych ponad 650 podmiotów gospodarczych. Wśród, których 53% to działalność usługowa, 40% działalność handlowa, 7% działalność produkcyjna.

Deszczno mocno stawia na edukację widząc w niej szansę dla rozwoju gminy. Gmina posiada własny Zespół Szkół z gimnazjum i liceum ogólnokształcącym , w którym nauki pobierają m.in. młodzi mieszkańcy Gorzowa.

Opracowano na podstawie Słownika gorzowskiego.

Polecane strony