Karnin

Sołtys wsi Karnin:

Bogusława Sarnowska
Karnin, ul. Letnia 1
tel. 783 609 752
boguslawa.sarnowska@op.pl

 

Skład Rady Sołeckiej:

Agnieszka Wójcik
Przemysław Żebrowski
Ewa Chećko

 

Strona internetowa sołectwa: http://karninsolectwo.jimdo.com/

 

HISTORIA MIEJSCOWOŚCI:

Dawna wieś obecnie stanowiąca część Gorzowa. Południowa część wsi, za torami w kierunku kanału Roszkowickiego, nadal należy do gminy Deszczno.

Znajduje się tu późnoklasycystyczny kościół filialny p.w. Matki Boskiej Królowej Polski z I połowy XIX wieku.Na północ od obecnej wsi odkryto osadę z epoki mezolitu (8000 – 4500 r. p.n.e.) z licznymi narzędziami mikrolitycznymi z krzemienia.

W latach 1927-30 archeolog gorzowski Buchholtz odkopał na gruntach Karnina rozległe cmentarzysko ludności kultury łużyckiej (700 – 400 r. p.n.e.). Łącznie odkopano 193 groby ciałopalne, popielnicowe, bez obstawy kamiennej. Znaleziono tu 26 naczyń, noże żelazne, dłuto brązowe, toporki kamienne, przęśliki gliniane, figurkę antropomorficzną.

Odkryto także 5 miejsc ciałopalenia i ślady drewnianych konstrukcji. Buchholtz dodaje, że odkryto także słowiańską osadę. Ponadto w tzw. okresie rzymskim (30-500 r. n.e.) też istniała tutaj osada. Wszystko to dowodzi ciągłości osadniczej na przestrzeni kilku tysięcy lat.
W czasach piastowskich wieś stanowiła własność panującego.

Władysław Odonic (a więc na pewno przed rokiem 1239, kiedy zmarł, a prawdopodobnie przed 1234, kiedy utracił ten region na rzecz Henryka Brodatego), podarował Karnin Hermanowi Balistariusowi. Herman z kolei „dla zbawienia swej duszy i w nadziei na boże miłosierdzie” nadał „villam que Karnino vulgariter nuncupatur, sitam in territorio Santoch” cystersom z Paradyża, co Przemysław I potwierdził w 1252 r. Dokument ów wystawiony w Sanoku uchodzi za falsyfikat, ale sporządzony kilka lat później.

Jednakże w dokumencie z 1257 r. dla klasztoru w Paradyżu Karnin został wymieniony, jako objęty immunitetem i innymi przywilejami z przeniesieniem na prawo niemieckie włącznie. Przypuszcza się, iż klasztor w obliczu aneksji brandenburskiej zadbał o potwierdzenie swego stanu posiadania , a przy okazji „odtworzono” oryginał aktu nadania.

Mogło to się wszystko dziać tuż przed śmiercią Przemysła I, który zmarł 4.06.1257 r., w miesiąc później Brandenburczycy lokowali miasto Gorzów. W dokumencie z 1252 r. widnieje również - Karnyn, 1257 r. – Carnino, 1359 r. – Kernin, 1372 r. Carnin, Carnyn, Kernyno, 1385 r. – Kernin, Karnin, niem. nazwa Kernein. Niemiecki historyk O. Kaplick nie kryjąc słowiańskiego pochodzenia wsi, jej nazwę zaliczył do topograficznych, tłumacząc ją jako „osadę przy rynnie wodnej”.

Bardziej prawdopodobne wydaje się pochodzenie od nazwy osobowej Karn (w XIII wieku zanotowano imiona Karn, Karnosz, Karnota – pochodzą od przydomka oznaczającego „okrągły, kaleki”). A więc byłaby to wieś Karna.

Karnin jako odległy od klasztoru był dość kłopotliwym w zarządzaniu majątkiem. Jednocześnie Gorzów sięgający coraz ochoczo po ziemie na południe od Warty co jakiś czas naruszał posiadłość cysterską. W XIV wieku rodziło to wiele konfliktów.

11.12.1259 r. w obecności rajców międzyrzeckich sporządzony został dokument ugody między sołtysem wsi Karnin imieniem Weneczko i jego bratem a opatem paradyskim Janem. Świadkami byli sołtysi okolicznych wsi. 29.03.1372 r. margrabia Otto zezwolił rajcom gorzowskim objąć wieś opieką, a nazajutrz zaś została sporządzona umowa, na mocy której Gorzów kupił od klasztoru folwark „Monchehof” czyli Mnisi Dwór, później Krowi Gród znajdujący się obecnie przy ul. Kobylogórskiej w Gorzowie.

Już wówczas daninę miasta na rzecz klasztoru ustalono na 12 funtów rocznie. Przy okazji w dokumencie wspomniani zostali „burgenses ville Carnin”, dosłownie: mieszczanie wsi Karnin, co świadczyłoby o niezdecydowanym charakterze tej miejscowości, która być może miała miejskie aspiracje.

Z dokumentu z 21.06.1372 r. wynika, iż do parafii w Karninie należały wsie Deszczno i Ulim. W prośbie do biskupa poznańskiego rajcy wnosili o przyłączenie tych wsi do kościoła św. Jerzego „w pobliżu Gorzowa za mostem”, dodając, iż nie ma w tej kwestii żadnych przeszkód ze strony klasztoru i proponując, by zakonnikom pozostawić prawo chrztu i słuchania spowiedzi w wyjątkowych przypadkach.

25.11.1373 r. opat z Paradyża zezwolił rajcom Gorzowa na zakup części Karnina „od rzeki Warty do granicy ustalonej pomiędzy opatem a radą miejską”. Nadal dochodziło do zatargów, których kulminację stanowił najazd pod wodzą Titze de Wedela, który podczas świąt Bożego Narodzenia 1384 r. spalił kościół i dwór cysterski w Karninie. Ten groźny incydent przyśpieszył sfinalizowanie umowy o zakupie wsi przez Gorzów.

Transakcja potwierdzona dokumentem opata Andrzeja z 6.06.1385 r. i rajców gorzowskich z 28.06. tegoż roku była dość skomplikowana. Za uzyskane pieniądze klasztor uzyskał prawo zakupu wsi Gostchorze pod Krosnem. Jednocześnie opat zachował lenne zwierzchnictwo nad Karninem. Co roku opat udawał się do Gorzowa po odbiór daniny i był z całą świtą podejmowany na koszt miasta.

Przy każdej zmianie zwierzchnika klasztoru nowy opat nadawał wieś na nowo w lenno miastu. Mimo oddania Karnina w lenno przez opata paradyskiego, Polska nie zrzekła się ze zwierzchnictwa państwowego nad Karninem, Borkiem, Ulimiem i Deszcznem.

Również biskupi poznańscy nie zrezygnowali z dziesięciny, która przysługiwała na mocy prawa i tradycji polskiej, bo w krajach niemieckich poniechano tej formy podatku kościelnego. Dlatego też w 1406 r. biskup obłożył klątwą Gorzów z powodu niepłacenia dziesięciny. W 1558 r. starosta międzyrzecki wzywał Gorzów do opłat na potrzebę turecką z owych 4 wsi. Również starosta wielkopolski Andrzej Opaliński w 1586 r. ponownie w ostrej formie domagał się podatków z tych wsi.

W 1602 r. poborca Gutkowski najechał rajtarami sporne wsie, aż miasto musiało w tej sprawie wysyłać deputację do Poznania. Świadectwem sporu jest też anonimowy memoriał szlachecki z ok. 1602 r., który stwierdzał m.in.: „są za się cztery wsie dobre, co Lancberczanie też trzymają, od których księdzu opatowi paradyskiemu każdy rok Lancberczanie miasto dawa kamień pieprzu”.

Danina z pieprzy istniała do 1675 r., kiedy to z uwagi na uciążliwości dla miasta zniesiono ją kosztem 200 talarów i zapewnieniem klasztorowi wiecznej wolności od mostowego i grobelnego w Gorzowie. W tym też czasie chyba Polska zaniechała roszczeń do spornych wsi.

Karnin miał 47 łanów, ale sądząc po słabych plonach, musiały one być mniejsze niż w Borku. Na mocy przywileju margrabiów z 9.01.1566 r. rybacy tutejsi byli zobowiązani sprzedawać wszystkie swoje ryby wyłącznie na targu w Gorzowie.

Pewnego poniedziałku w 1577 r. mieszkańcy zabili w pobliżu wsi starego i młodego niedźwiedzia. Pazury ofiarowali księciu von Brieg (zapewne pochodzi od piastowskich książąt z Brzegu), który następnego dnia przybył w 200 koni do Gorzowa i chętnie przyjął podarunek.

12.07.1624 r. pożar zaprószony przez lekkomyślnego chłopca w stodole karczmarza spalił większą część wsi. Pastwą płomieni padło 15 chłopskich chat i 7 zagrodniczych z całym bydłem i sprzętem domowym, 7 osób straciło życie. W 1652 r. we wsi oprócz sołtysa mieszkało znów 14 chłopów i 13 zagrodników.

Sąd sołtysi znajdował się od 1608 r. w rękach rodziny Bonike. Ze wspomnianego pożaru ocalał kościół, który wówczas znajdował się „koło szkoły w pobliżu starego cmentarza”.

W 1565 i 1686 r. odnawiano jego wieżę. Za drugim razem w głowicę wieży włożono dokument z krótkim sprawozdaniem rady miejskiej Gorzowa, pastora i ojca kościoła oraz madrygał napisany przez sekretarza miejskiego i pisarza sądowego Jana Konrada Schede. Utwór ten później uchodził za najstarszy wiersz poetycki z terenu Gorzowa.

Według spisu z 1718 r. we wsi było 15 chłopów, którzy mieli po dwa łany pól uprawnych i łąk, niewielkie kawałki posiadali też zagrodnicy, których było 14, ponadto pasterz i świniarz.

Głównym zajęciem mieszkańców była hodowla bydła, lecz częste powodzie zalewały łąki. Zajmowano się też rybołówstwem. Bartnik płacił 5 talarów i 9 groszy czynszu za las z barciami w lesie miejskim, z którego miał też wolne drewno. Szynkarz sprzedawał rocznie 100 beczek piwa.
Spis z 26.04.1736 r. wykazał, iż w Karninie było ogółem 43 mężczyzn (w tym 30 chłopów i zagrodników, 7 komorników, 1 kowal, 5 pasterzy), 48 kobiet, 22 parobków, 14 dziewek, 15 chłopców poniżej 12 lat i 18 dziewczynek, razem 160 osób.

W 1778 r. mieszkańcy wioski dzierżawili pasieki. Wg informacji z 1794 r. na 8 piśmiennych we wsi przypadało 20 analfabetów, zapewne spośród gospodarzy.

Sołectwo wraz z sądem należało od 1774 r. do ministra pruskiego F.B.Schonberga von Brenkenhofa, i jego spadkobierców, odpowiedzialnego m.in. za zagospodarowanie doliny Warty i Noteci.

W 1809 r. w Karninie mieszkał sołtys, 13 chłopów, 2 półchłopów, 14 zagrodników, 4 komorników i kowal, łącznie 244 osoby w 34 domach. W opisie podawano, że wieś mieści się „na deszczeńskiej grobli”, ma ponad 2207 mórg (564 ha) ziemi, w tym część na błotach.

Kościół stanowił filię Kościoła Zgody w Gorzowie, a więc mieszkała tu ludność zarówno wyznania luterańskiego jak i kalwińskiego. Księgi parafialne notowały w tym czasie wiele nazwisk pochodzenia słowiańskiego.

Większość wsi wraz z kościołem zniszczył wielki pożar, który wybuchł 17.03.1822 r. wieczorem. Pozostało tylko 12 zagród. Wieś odbudowano zmieniając całkowicie jej wygląd. W tymże jeszcze roku postawiono kościół, który stoi do dziś. W 1828 r. dobudowano wieżę, w latach 1844 oraz 1857-64 odnawiano go, a w 1904 powiększono o absydę i zakrystię. Z poprzedniej świątyni ocalały 4 malowidła z początku XVII wieku, przeniesione nb. z Kościoła Mariackiego w Gorzowie.

W 1861 r. w 56 budynkach żyło 416 ludzi. W 1896 r. przez wieś zbudowano linię kolejową. W 1925 r. wieś liczyła 537 mieszkańców, a w 1933 r. – 524. grunty wsi obejmowały 834 ha.

W okresie powojennym Karnin był gromadą w gminie Zieleniec, a od 1954 r. do 1973 r. podlegał tamtejszej Gromadzkiej Radzie Narodowej, a następnie gminie Deszczno.

Od 1977 r. większa część wsi znajduje się w granicach miasta Gorzowa. W 1958 r. Karnin liczył 406 mieszkańców, wg NSP w 1970 r. – 292 (w tym 146 kobiet), a w 1978 – 234 (115). Aktualnie w Karninie zamieszkują 443 osoby, a powierzchnia wsi wynosi 450ha.

Przez kilkanaście lat na terenie Karnina działała kopalnia kruszyw ze Szczecina wydobywająca różnego rodzaju piaski, żwiry itp. Dawała zatrudnienie pobliskim mieszkańcom. W latach 90-tych kopalnie zlikwidowano ze względów ekonomicznych. Powstał duży zbiornik wody będący atrakcją dla wędkarzy ze względu na bogactwo i różnorodność ryb. Część byłej żwirowni przekształcono w kąpielisko.